2021 filistin-israil çatışmaları ne demek?

2021 Filistin-İsrail çatışmaları, 6 Mayıs 2021'de İsrail Yüksek Mahkemesinin Kudüs'ün Şeyh Cerrah Mahallesinde oturan bazı Filistinli ailelerin evlerinden zorla çıkarılmasına ve başka bir yere yerleştirilmesine karar vermesi üzerine başlayan, ardından Mescid-i Aksa'daki Filistinlilere orantısız müdahale sonrası¹² başlayan protestolarla büyüyen³ ve daha sonra karşılıklı saldırılara dönüşerek devam eden çatışmalar bütünü.

Orantısız güç ve sonrası

Mescid-i Aksa

İsrail'in Doğu Kudüs'ü işgal ettiği 1967 yılındaki Altı Gün Savaşı'nın yıl dönümününü İbrani takvimine göre bazı Yahudiler tarafından "Kudüs Günü" olarak kutlandığından ve bu kutlamaların 2021 yılında 9-10 Mayıs tarihlerine denk gelmesi nedeniyle bir grup Yahudi tarafından Mescid-i Aksa'ya baskın çağrıları yapıldı.⁴ Ancak aynı tarihlerde Müslümanlar içinde Ramazan Ayı gerçekleşmekteydi. Daha sonra sabah namazını Doğu Kudüs'ün "Eski Şehir" bölgesinde yer alan Mescid-i Aksa'da kılan binlerce Filistinli tekbirler getirerek protesto yürüyüşü gerçekleştirmiş, Harem-i Şerif'in bazı noktalarına barikatlar kurmuştur. İsrail Hükümeti tarafından protestolara izin verilmeyeceği söylenmiş, İsrail polisi, Filistinlilere göz yaşartıcı gaz, plastik mermi ve ses bombalarıyla müdahale etti.

10 Mayıs 2021 tarihinde Mescid-i Aksa ve çevresinde İsrail Polisi'nin Filistinlilere polis şiddeti ile orantısız müdahale sırasında cami avlusundaki ağaçlardan biri alev aldı. Olay sırasında ağlama duvarı önünde bulunan bir grup Yahudi çıkan yangını şarkılar söyleyerek kutladı.⁵ İsrail parlamentosunun Filistinli vekillerinden Aymen Odeh, bir grup İsraillinin yangını izleyişini sosyal medya hesabından aktardı.⁶ Mescid-i Aksa, 1969 yılında da "Tanrı'nın Kilisesi" isimli tarikata mensup Avustralyalı Hristiyan Denis Michael Rohan tarafından kundaklanmıştı.⁷

Çatışma

İsrail'in hava saldırıları

Hamas'ın durumu protesto amacıyla hedef gözetmeksizin attığı yüzlerce füzeye misilleme yapmak isteyen İsrail, 10 Mayıs 2021'de Gazze şeridinde sivil veya Hamas üyesi ayırmadan⁸⁹ hava saldırıları başlattı.¹⁰ Dokuzu çocuk 24 Filistinli öldürüldü, 103'ü yaralandı.¹¹ Adı Muhammed Abdullah Fayyad olan bir Hamas komutanı da öldürüldü.¹²¹³

İsrail ordusu Gazze ve çevresine yönelik hava saldırılarında 15 Hamas üyesini öldürdüğünü iddia etti. Ancak bu, yalnızca bir Hamaslının öldüğünü bildiren Filistinli yetkililer tarafından doğrulanmadı.¹⁴

15 mayısta Gazze'deki basın kuruluşlarının ve Associated Press (AP) ile Al-Jazeera'nın da ofislerinin bulunduğu¹⁵ 12 katlı bina İsrail Hava Kuvvetleri'ne ait F-16'lar tarafından binada Hamas'ın askeri varlıklarının bulunduğu gerekçesiyle vuruldu. Ağır hasar bina yıkıldı.¹⁶

10 mayısta başlayan çatışmalarda Gazze genelinde İsrail Hava Kuvvetleri'nin hava saldırıları sonucu en az 58 çocuk öldü, yüzlerce çocuk da yaralandı.¹⁷ İsrail ordusunun Gazze'de gerçekleştirdiği hava saldırıları sonrası UNICEF, "çocuklara yönelik şiddetin durması" çağrısında bulundu.¹⁸

İsrail'in kara harekatı

13 mayısta İsrail ordusu Gazze'ye kara harekatı başlattığını duyurdu.¹⁹ İsrail ordusu kara harekatı açıklamasını saatler sonra geri çekti. Kamuoyunda, İsrail ordusunun bu açıklamayla Hamas üyelerini Gazze Şeridi tünellerine çekip ardından hava saldırıları düzenlediği şekilde yorumlandı.²⁰

Hamas'ın roket saldırıları

İsrail Hava Kuvvetleri tarafından Gazze merkezinde bulunan "Gazze kulesi"ne hava saldırısı düzenlemesi sonrası Hamas Gazze'deki kule binasına düzenlenen saldırılara cevaben İsrail'e 130 roket fırlattığını duyurdu.²¹ İsrail ordusu ise Gazze sınırına askeri sevkiyatını sürdürdü.²² İsrail Savunma Kuvvetleri ise 6 Mayıs'tan bu yana Gazze'den İsrail'e 1600'den fazla roket atıldığını iddia etti.²³

10 Mayıs'ta Hamas, Gazze'den İsrail'e 150'den fazla roket attı.²⁴ İsrail Savunma Kuvvetleri, Kudüs ve Beyt Şemeş'e yedi roket atıldığını ve birinin durdurulduğunu söyledi.²⁵ Bir İsrail sivil aracına da tanksavar füzesi ateşlendi ve sürücüyü yaraladı.²⁶

11 Mayıs'ta Hamas ve İslami Cihad İsrail evlerine roket atmaya devam etti. 41 İsrailli²⁷, Aşdod ve Aşkelon'da roketlerin evlerini vurması ve bir okula çarpması sonucunda yaralandı.²⁸

Diplomasi

Çin, Norveç ve Tunus 14 Mayıs'ta Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi toplantısı talep ederken, ABD itiraz etti. Konsey iki kez özel olarak toplandı, ancak ABD'nin itirazları üzerine bir bildiride mutabakata varamadı. 12 Mayıs'ta İsrail-Filistin İşleri ve Basın ve Kamu Diplomasisi Müsteşar Yardımcısı Hady Amr'ın bölgeye "derhal" gönderileceği açıklandı.²⁹ Mısır, Katar ve Birleşmiş Milletler'in ateşkes çabaları şimdiye kadar hiçbir ilerleme belirtisi göstermedi.³⁰

13 Mayıs'ta Hamas, saldırıları 'karşılıklı temelde' durdurmaya hazır olduğunu belirterek ateşkes teklifinde bulundu. Netanyahu kabinesinin teklifi reddettiğini bildirdi.³¹

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres, Ramazan ayının sonunu belirten İslami bir bayram olan Ramazan Bayramı'na atıfta bulunarak "Bayram ruhuna saygı nedeniyle" derhal ateşkes çağrısında bulundu.³²

Hady Amr, 16 Mayıs'taki Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi toplantısı öncesinde "sürdürülebilir bir sükunete" nasıl ulaşılacağı konusundaki görüşmeler yapmak için Tel Aviv'e geldi.³³

16 Mayıs'ta ABD Başkanı Joe Biden, Başbakan Benjamin Netanyahu ve Cumhurbaşkanı Mahmud Abbas ile telefon görüşmeleri yaptı.³⁴

Bir hafta içinde gerçekleştirilen üçüncü Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi acil toplantısının ardından, ABD'nin derhal ateşkes çağrısı yapan ortak bir bildiriyi bir kez daha engellediği bildirildi.³⁵

Tepkiler

İsrail ve Filistin

9 Mayıs 2021'de İsrail Yüksek Mahkemesi, Başsavcı Avichai Mandelblit'in müdahalesinin ardından tahliyeye ilişkin beklenen kararı 30 gün erteledi.³⁶ İsrail Polisi ayrıca Yahudilerin Kudüs Günü kutlamaları için El Aksa meydanına gitmelerini yasakladı.³⁷ 10 Mayıs'ta İsrail, insani yardım da dahil olmak üzere Kerem Şalom sınır kapısını kapattı.³⁸

İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, İsrail polisinin eylemlerini savundu ve İsrail'in "hiçbir radikal unsurun sükunete zarar vermesine izin vermeyeceğini" söyledi. Ayrıca "Kudüs'te inşaat yapılmaması yönündeki baskıyı kesinlikle reddediyoruz" dedi.³⁹ İsrailli yetkililer, Biden yönetiminden duruma müdahale etmemesini istedi.⁴⁰

10 Mayıs 2021'de Filistin Yönetimi devlet başkanı Mahmud Abbas, "Mübarek El Aksa Camii ve avlularında ibadet edenlere acımasızca fırtına ve saldırının uluslararası toplum için yeni bir meydan okuma" olduğunu açıkladı.⁴¹

Filistin'deki Filistin İslami Cihat Örgütü sözcüsü, İsrail'in "Kudüs'e yönelik saldırıyı başlattığını" söyledi. Bu saldırı bitmezse, ateşkese ulaşmak için diplomatik çabaların bir anlamı yok.⁴² Hamas, İsrail hükümetine ültimatom verdi ve 11 Mayıs günü saat 02: 00'ye kadar camiden güçleri kaldırmazlarsa başka bir roket saldırısı yapacaklarını söyledi.⁴³

İsrailli Yahudilerden oluşan büyük bir kalabalık, 10 Mayıs'ta cami yakınında bir yangının etrafında toplandı ve yimakh shemam (yahudilerin düşmanlarına lanet okuma) sloganı attı; IfNotNow kurucu ortağı Simone Zimmerman, onları "Filistinlilere yönelik soykırım düşmanlığı cesaretlendirilmiş ve filtrelenmemiş" olarak gösterdikleri için eleştirdi.⁴⁴

Netanyahu 11 Mayıs'ta acil bir güvenlik toplantısı düzenledi ve İsrail'in çeşitli yerlerinde okullar kapatıldı.⁴⁵

İsrail Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin Lod'daki ayaklanmaları bir pogrom olarak nitelendirerek kınadı.⁴⁶

Uluslararası organizasyonlar

• Avrupa Birliği her iki tarafı da gerilimi tırmanmamaya çağırdı ve "şiddet ve kışkırtma kabul edilemez ve her taraftan failler sorumlu tutulmalıdır'' dedi.⁴⁷

• Birleşmiş Milletler İsrail'in tüm planlanan tahliyeleri iptal etmesini ve ''güç kullanımında maksimum kısıtlama'' kullanmaya çağırdı.⁴⁸ Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi konuyu görüşmek üzere 10 Mayıs'ta kapalı oturum için toplandı.⁴⁹

• Arap Birliği 11 Mayıs'ta acil bir çevrimiçi toplantı yaptı.⁵⁰ Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmed Aboul Gheit, İsrail'in Gazze'ye yönelik hava saldırılarını "gelişigüzel ve sorumsuz" olmakla kınadı.⁵¹

• İslam İşbirliği Teşkilatı 11 Mayıs'ta İsrail'i kınadı ve Filistin'e desteğini yineledi.⁵²

• Uluslararası Ceza Mahkemesi'nden savcı Fatou Bensouda 12 Mayıs 2021'de artan şiddet ve savaş suçlarının işlenme olasılığı konusunda endişeli olduğunu söyledi.⁵³

Devletler

• Arjantin Dışişleri Bakanlığı; hem İsrail güvenlik güçlerinin aşırı güç kullanması, hem de Hamas'ın İsrail topraklarına roket fırlatması gerekçesiyle kınama bildirisi yayınladı. Ayrıca endişelerini dile getirdi ve her iki tarafı da gerilimi tırmandırmamaya çağırdı.⁵⁴

• Avustralya Dışişleri Bakanı Marise Payne 12 Mayıs'ta şiddete ilişkin endişelerini dile getirdi ve her iki tarafı sükunete kavuşturmaya çağırdı.⁵⁵

• Bahreyn Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada İsrail güvenlik güçlerinin Filistinliler'e müdahale edilmesi kınandı.⁵⁶

• Birleşik Arap Emirlikleri'nden yapılan açıklamada ise işgal altındaki Doğu Kudüs'teki şiddet olaylarından endişe duyulduğu açıklandı.⁵⁷

• Ermenistan Dışişleri Bakanlığı 11 Mayıs'ta çatışmalarla ilgili "derin endişesini" dile getirerek, "ilgili tüm tarafları gerginliği azaltmak ve siviller arasında gelecekte ölümleri önlemek için itidal göstermeye" çağırdı.⁵⁸

• Kanada Dışişleri Bakanı Marc Garneau 9 Mayıs'ta "gerilimlerin derhal hafifletilmesi ve tüm tarafların herhangi bir tek taraflı eylemden kaçınması" çağrısında bulundu.⁵⁹

• Fas Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada saldırılardan endişe duyulduğu, Kral Muhammed'in ihlallerin gerilimi arttıracağını değerlendirdiği söylendi.⁶⁰

• Pakistan Dışileri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada "İsrail işgal güçlerince Mescid-i Aksa'da ibadet edenlere yönelik saldırıyı şiddetle kınıyoruz" denildi.⁶¹

• Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada "Doğu Kudüs'te sivillere yönelik saldırıyı kararlılıkla kınıyoruz. Yaşanan gelişmeler Moskova'da derin bir endişeyle karşılandı. Tüm tarafları şiddeti tırmandıracak adımlardan kaçınmaya çağırıyoruz." denildi.⁶²

• Sudan Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamada İsrail hükümetine barış görüşmelerinin yeniden başlatılması olasılığına gölge düşürecek tek taraflı adımlardan kaçınması çağrısı yapıldı.⁶³

• Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan İstanbul'da düzenlenen bir etkinlikte Müslüman ülkeleri ve uluslararası toplumu İsrail'e karşı adımlar atmaya çağırmış, "Zalim İsrail, terör devleti İsrail, Kudüs'teki Müslümanlara acımasızca ve etik olmayan bir şekilde saldırıyor" demiştir.⁶⁴ Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, "Hiçbir kutsala saygısı olmayan İsrail'in ilk kıblemiz Mescid-i Aksa'ya yönelik saldırılarını şiddetle kınıyorum." dedi.⁶⁵ TBMM Başkanı Mustafa Şentop, 8 Mayıs'ta İsrail polisinin Mescid-i Aksa'da sivillere saldırmasına ilişkin, "Bu gece, Mescid-i Aksa'da, namaz kılan cemaate saldırı açık bir devlet terörüdür. Şiddet ve zulüm eken barış ve huzur biçemez. Mescid-i Aksa'daki terörü lanetliyorum."⁶⁶, 10 Mayıs'taki hava saldırılarına ilişkin ise "İşgalci İsrail tam anlamıyla bir devlet terörü uyguluyor. İsrail savaş uçaklarının Kuzey Gazze'ye düzenlediği saldırıda 3 çocuk öldü. Birleşmiş Milletler ve tüm dünya yine sessiz. Herkes sussa da, biz, Türkiye olarak hiçbir zaman susmayacağız" dedi.⁶⁷ Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu İsrail güvenlik güçlerinin orantısız müdahalesi için "Bu vahşete ses çıkarmayanlar Orta Doğu Barış Sürecinden bahsetmesin. Filistinli kardeşlerimizin sesi olmaya, haklarını savunmaya devam edeceğiz!" dedi.⁶⁸ Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun yaptığı açıklamada "Filistinlilere yönelik işgal ve şiddet politikasını endişeyle takip etmekteyiz. İsrail'in kutsallarımıza saldırması asla kabul edilemez. Bugün, ilk kıblemiz Mescid-i Aksa'ya ses bombalarıyla gerçekleştirilen baskını şiddetle telin ediyoruz" demiş,⁶⁹ Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, "İsrail işgal güçleri Mescid-i Aksa'yı derhal terk etmelidir. Bu menfur ve pervasız saldırılar derhal durmalıdır" demiş,⁷⁰ 10 Mayıs'ta Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) grubu bulunan 5 parti, ortak bildiriyle İsrail'i kınadı.⁷¹

• Ürdün Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Dayf el-Fayiz "Harem-i Şerif'e yapılan baskının ve barış içinde ibadet edenlere yönelik saldırının, açık bir ihlal ve barbarca bir davranış" dedi.⁷²

• Vatikan, Papa Francis, 9 Mayıs'ta Regina caeli konuşmasında Kudüs'te barış ve çatışmaların sona ermesi çağrısında bulundu.⁷³

Protestolar

• 9 Mayıs'ta İngiltere Müslüman Derneği, İsrail'in saldırılarına karşı Londra, Manchester, Birmingham ve Bradford'da protestolar düzenledi.⁷⁴
• 10 Mayıs'ta binlerce Ürdünlü Amman'daki İsrail büyükelçiliğinin önünde protesto düzenledi.⁷⁵
• 10 Mayıs'ta binlerce Türk, Suriyeli ve Filistinli İstanbul'da İsrail konsolosluğunun önünde protesto düzenledi.⁷⁶ Protestocular, ellerinde Filistin ve Türk bayraklarıyla toplandı, "Türk ordusu Gazze'ye!" benzeri sloganlar attı.⁷⁷
• 11 Mayıs'ta, Cape Town'da yüzlerce Güney Afrikalı, Filistin yanlısı bir protesto düzenledi.⁷⁸
• 11 Mayıs'ta yüzlerce protestocu Brighton'da Filistin yanlısı bir grup protesto düzenledi.⁷⁹
• Manhattan'da İsrail yanlısı ve Filistin yanlısı protestocular 11 Mayıs'ta çatıştı.⁸⁰
• 11 Mayıs günü öğleden sonra Washington, DC'de Anayasa Caddesi'nde Filistin yanlısı bir gösteri düzenlendi.⁸¹
• Amerikan-İslam İlişkileri Konseyi (CAIR), 11 Mayıs'ta Washington D.C.'deki Dışişleri Bakanlığı önünde Filistin yanlısı bir protesto düzenledi. Protestoya Temsilciler Rashida Tlaib ve Andre Carson katıldı.⁸²
• Bir İngiliz kampanyası olan "El Aksa Dostları", parlamento üyelerine en az 45.000 e-posta gönderdi ve organizatör İsmail Patel tarafından "ezildiğini" söyledi ve "İngiltere'nin önde gelen siyasi partilerinin liderlerinin" gösterdiğini "söyledi. Kudüs'ün El-Aksa Camii ve Şeyh Jarrah mahallesindeki krizde büyük ölçüde sessizliğini koruyan, kamuoyundan uzak duruyor ".⁸³
• 14 Mayıs günü Tokyo'da Müslüman öğrenciler, Budist rahipler ve Hristiyan Barış Ağı temsilcileri ortak bir yürüyüş düzenledi. Yürüyüşte "Öldürme, daha fazla savaşma" sloganları attılar.⁸⁴

Diğer tepkiler

• Pink Floyd grubunun solisti ve basgitaristi müzisyen Roger Waters,⁸⁵ şarkıcı Dua Lipa,⁸⁶ oyuncu Lena Headey,⁸⁷ Filistinli model Bella Hadid ve Nobel Barış Ödülü sahibi Pakistanlı aktivist Malala Yousafzai⁸⁸ sosyal medya hesaplarından Filistin'e destek verdi.

Ayrıca bakınız

• İsrail-Filistin Savaşı

Kaynakça

Orijinal kaynak: 2021 filistin-israil çatışmaları. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩
4. ↩
5. ↩
6. ↩
7. ↩
8. ↩
9. ↩
10. ↩
11. ↩
12. ↩
13. ↩
14. ↩
15. ↩
16. ↩
17. ↩
18. ↩
19. ↩
20. ↩
21. ↩
22. ↩
23. ↩
24. ↩
25. ↩
26. ↩
27. ↩
28. ↩
29. ↩
30. ↩

31. Oliver Holmes, Harriet Sherwood, 'Israel draws up plan for Gaza ground attack as mob violence spreads,' The Guardian 13 Mayıs 2021. ↩

32. ↩
33. ↩
34. ↩
35. ↩
36. ↩
37. ↩
38. ↩
39. ↩
40. ↩
41. ↩
42. ↩
43. ↩
44. ↩
45. ↩
46. ↩
47. ↩
48. ↩
49. ↩

50. NHK WORLD-JAPAN News|erişimtarihi=16 Mayıs 2021|dil=İngilizce|çalışma=NHK WORLD|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210516015633/https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/news/20210512_25/|arşivtarihi=16 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}} ↩

51. ↩
52. ↩
53. ↩
54. ↩
55. ↩
56. ↩
57. ↩
58. ↩

59. JPost.com|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210510100858/https://www.jpost.com/israel-news/canada-quartet-slam-jerusalem-violence-intl-pressure-grows-on-israel-667652|arşivtarihi=10 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}} ↩

60. ↩
61. ↩
62. ↩
63. ↩
64. ↩
65. ↩
66. ↩
67. ↩
68. ↩
69. ↩
70. ↩
71. ↩
72. ↩
73. ↩
74. ↩
75. ↩
76. ↩
77. ↩
78. ↩
79. ↩
80. ↩
81. ↩
82. ↩
83. ↩
84. ↩
85. ↩
86. ↩
87. ↩
88. ↩

Kategoriler